ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΜΒΑΛΟ, του Αργύρη Καρβέλη

Σύντομο βιογραφικό του ποιητή

Ο Αργύρης Καρβέλης (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του ποιητή Στέφανου Πορφύρη) γεννήθηκε το 1937 στη Μουσουνίτσα. Σπούδασε αρχιτεκτονική στην πολυτεχνική σχολή της Αθήνας, αλλά σύντομα το ενδιαφέρον του για την τέχνη τον έφερε σε επαφή αρχικά με το θέατρο και συγκεκριμένα το χορόδραμα, όπου εργάστηκε τίμια ως απλός σκαπανέας της τέχνης, όπως έλεγε ο ίδιος, μέχρι το χειμώνα του '61. Παράλληλα, διατηρούσε τη στήλη Αμ έπος... στην εφημερίδα Ελευθερία του Πάνου Κόκκα, απ' όπου στηλίτευε τα κακώς κείμενα της ταραγμένης δεκαετίας του '60, με τα καυστικά χρονογραφήματά του. Από το θέατρο στη δημοσιογραφία και από κει στο πατάρι του Λουμίδη. Οι ποιητές. Οι αγώνες για τη δημοκρατία. 114. 

Η πρώτη του ποιητική συλλογή Αεράκι κυκλοφορεί τον Ιούλιο του 1965 από τον Κάκτο. Δημιουργείται κάποια αίσθηση, κυρίως με το ύφος του Καρβέλη, το οποίο κλείνει οριστικά τους λογαριασμούς της "Γενιάς του '30". Η θεματολογία των ποιημάτων του εστιάζει στον απλό άνθρωπο και τα προβλήματά του. Για τα ποιήματά του Το μπετόνι και Η μπολντόζα άλλωστε, θα τιμηθεί με έπαινο στο φεστιβάλ του Τσερνομπίλ, διάκριση που θα του απονείμει ο ίδιος ο Λεονίτ Μπρέζνιεφ. Τα ποιήματά του, αυτής της περιόδου, αφήνουν αβίαστα μια αίσθηση αισιοδοξίας για το καλύτερο αύριο που ξημερώνει. 

Και ύστερα η χούντα. Οι διώξεις. Τα βασανιστήρια. Τα ξερονήσια.  Όλα αυτά δεν μπορούν να αφήσουν ασυγκίνητη την ψυχή του Καρβέλη, ο οποίος αποφασίζει να μισέψει, αφήνοντας πίσω του μια ενυπόγραφη δήλωση - δριμύ κατηγορώ ενάντια στους συνταγματάρχες. Μια δήλωση η οποία, όταν το 1974 δει το φως της δημοσιότητας, αποκεκαλυμμένη από τον ίδιο τον ποιητή, μικρή σημασία θα έχει, το σωστό να λέγεται.

Στο μισεμό του, ο Καρβέλης βρίσκεται να ταξιδεύει με το πλοίο για τις ΕΠΑ. Όμως, αλλοίμονο, όταν το παπόρι πιάνει Νέα Υόρκη, ο ποιητής δεν καταφέρνει να ξυπνήσει και έτσι βρίσκεται στη Γη Του Πυρός, να εξασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου, μέχρι το πρόωρο τέλος της ζωής του, τον Αύγουστο του 2001. Ήταν ένα κυριακάτικο απόγευμα, όταν ο Καρβέλης, οδηγώντας την παλιά του Λάντα προς την Ushuaia, θα χτυπηθεί από την επάρατο νόσο, με αποτέλεσμα να χάσει τον έλεγχο του οχήματός του. 

Στα χρόνια της παραμονής του στην ξένη χώρα, ο Καρβέλης δεν θα παραλείψει ούτε λεπτό να σκέπτεται την πατρογονική γη. Θα εκδόσει άλλες τρεις ποιητικές συλλογές, Πατρίδα (1982), Νόστιμον Ήμαρ (1982) και Ουοχοχόι...όι... (2000). Στην τελευταία του συλλογή, είναι σαφής η στροφή του προς το ανεξήγητο και το μυστικισμό. Μέσα στα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του ο Αργύρης Καρβέλης ταξιδεύει συνεχώς και διαμένει αποκλειστικά σε ξενοδοχεία. Και δεν θα μπορούσε βέβαια αυτό να είναι ανησυχητικό, αν δεν φρόντιζε πάντα να κλείνει δύο δίκλινα δωμάτια, και να μετακινείται σε κονβόι οχημάτων, ένα που οδηγούσε αυτός και ένα δεύτερο που δεν οδηγούσε κανείς! Τα έργα του, αυτής της περιόδου, εξερευνούν την αθέατη πλευρά της ψυχής, ενώ αποπειρώνται να ξεκλειδώσουν τα μυστικά της προέλευσης του ανθρώπινου είδους.

Από αυτήν τη συλλογή, και με αφορμή το έτος Καρβέλη (σύμφωνα με το περιοδικό ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ) που διανύουμε, παρουσιάζουμε σήμερα το ποίημα Το κλειδί και το κύμβαλο, για το οποίο ο ίδιος ο ποιητής, ο Αργύρης Καρβέλης δηλαδή, έγραψε: 

"Είναι το Άξιον Εστί μου. Εντάξει, πιο μικρό..."

Το κλειδί και το κύμβαλο

Στέκεται τώρα κάθιδρος μπροστά στο αρχαίο ιερείο.

Στην κλεψύδρα η άμμος κινείται προς τα πάνω.

Οι μαϊμούδες ολόγυρα ουρλιάζουν – μα τούτες είναι φωνές λεόντων.

Το’ χε πει ο γέροντας: το δείλι να κινήσεις κατά κει όπου σμίγει ο χειμώνας με τη λησμόνια – εκεί μόνο θα βρεις τον ήλιο τον καθάριο.

Και τώρα στέκεται κάθιδρος μπροστά στο αρχαίο ιερείο.

Αινιγματικές πέτρες σκαλισμένες τη μορφή ιαγουάρου.

Περικοκλάδες οργιαστικές, τα μύρα του πόθου.

Μία κουβέντα αρκεί για να θέσει σε κίνηση τον προϊοστορικό αργαλειό, κείνον που το τέντωμα των ιμάντων του θα προκαλέσει την ελλειπτική περιστροφή των ολόχρυσων χοχλιών. Και τότε ο Άνθρωπος, η πλάση και τα ζώα θα ενδυθούν το μανδύα της Κρίσης.

Η εικόνα θα μυρίσει.

Αυτή η μυστική κουβέντα στροβιλίζεται στο μυαλό του αιώνες πριν γεννηθεί.

Γεννηθεί είπα; Μειδίαμα μου προκαλούν οι μικρές ιδέες των θνητών – που θαρρούν πως κατέχουν, μα κατέχουν μόνο την άγνοιά τους.

Και τον φόβο.

Μα τώρα εκείνος δε νιώθει φόβο. Νιώθει δέος. Έχει μια αποστολή να εκπληρώσει.

Η χρυσοποίκιλτη εσάρπα του: τον συντρόφευσε μα τώρα δεν τον συντροφεύει.

Στο πουγκί η οπαλίνα. Στο πουγκί η οπαλίνα.

Και ο αμέθυστος αντάμα.

Το κλειδί – ναι, το κλειδί.

Πούν’ το;

Η μυστική λέξη σύρεται, συρίζει, μα κρύφτηκε θαρρείς στα ρηχά νερά του κόσμου.

Είναι αλήθεια – τα μερμήγκια πνίγουνται κει που θεριεύει το μέτριο.

Μα τώρα πρέπει και κείνα να κριθούν.

Δεν υπάρχει πια γυρισμός.

Πρέπει να την πει.

Λάπις Λαζούλι!

Πολύ αργά για να πάμε πίσω.

Πιάνει αέρας – τούτες οι πολιτείες της αλαζονείας δεν θα αφήσουν ούτε ένα σημάδι στην άμμος.

Γλώσσες μαύρων κυμάτων καταπίνουν τις ηπείρους. Είναι φαρδιές και αχόρταγες.

Και από της γης τα εβένινα σπλάχνα, δόντια μυτερά, της τιμωρίας δόντια τρυπούν των ανθρώπων τα τρυφερά σαρκία – τούτα που η μαλθακότητα τους στέρησε κάθε ιερότητα – και αυτό παιδιά όχι τώρα, καιρό.

Μέσα σε μια στιγμή γερνά. Το αντίτιμο του ξεστομίσματος. Μα καταπώς τον φόβο έχει νικήσει, το σφρίγος και η ρώμη εκρήγνυνται, και η σάρκα του με της νιότης την αυθάδεια πανέμορφη αναριγά.

Και από ένα τόπο μακρινό, θαρρείς τα παιδικά τα χρόνια, κάτι σα να παιανίζει.

Άκου πιο προσεκτικά!

Δεν είναι παιανισμός! Είναι το κύμβαλο!

Το κύμβαλο! Της σιωπής, όχι πια.

Και κελαρύζει αίμα, μα και γάλα κελαρύζει!

Και ρέει αίμα, μα και μέλι ρέει!

Και από τις ολόχρυσες αστραπές, ο κόσμος καθαίρει.

Και η είρα ξεχωρίζει απ’ το στάρι.

Είναι μια στιγμή τρομερή, μα και γλυκιά συνάμα.

Στιγμές ανεπανάληπτες.

Μα σαν περνούν δευτερόλεπτα, μα σαν περνούν αιώνες…

η ανθρώπινη κακία το βασίλειο πάλι λερώνει.

Στέκεται τώρα κάθιδρος μπροστά στο αρχαίο ιερείο.

Αυτός ο πόλεμος ποτέ δε θα τελειώσει.